Skip to main content
 

Zorgzaam uit
de Crisis

 

Zorgzaam uit
de Crisis

Projectsamenvatting

Zorgzaam uit de Crisis

Onder druk van de coronapandemie heeft de overheid voortdurend ingrijpende beslissingen genomen. Welke morele principes en aannames lagen er aan de basis van die besluiten? Hoe overtuigend was de ethische onderbouwing? En wat zijn de alternatieven? Deze vragen staan centraal in het onderzoeksproject Zorgzaam uit de crisis: Een zorgethische analyse van het COVID-19 crisisbeleid.

Ons onderzoek bestaat uit drie delen. Het eerste omvat een analyse van de ethische rechtvaardiging van de keuzes in het nationale crisisbeleid. De overheid zette in op de bescherming van kwetsbare groepen en riep burgers op hun verantwoordelijkheid te nemen. Maar hoe werden kwetsbaarheid en verantwoordelijkheid door de overheid ingevuld? Dit brengen we onder meer in kaart via een analyse van de belangrijkste regeringsbrieven over het crisisbeleid.

Het tweede deel van dit project focust op vier groepen die vaak als (extra) kwetsbaar worden gezien of die te maken krijgen met factoren die hun kwetsbaarheid verhogen. Het gaat om ouderen met thuiszorg, mensen met een licht verstandelijke beperking in een zorginstelling, ongedocumenteerde migranten en statushouders, en, tot slot, naasten van mensen in de palliatieve zorg. Via interviews analyseren we hoe zij en hun zorgnetwerk de pandemie en het crisisbeleid ervaren hebben en hoe zij hun eigen afwegingen gemaakt hebben over wat wel en niet kon. Inzicht in hoe de pandemie en het crisisbeleid doorwerken in zorgpraktijken is cruciaal om het gevoerde beleid kritisch tegen het licht te houden.

Het derde deel van het onderzoek bestaat uit het ontwikkelen van een alternatief ethisch kader om zorg aan kwetsbare groepen op een goede manier in (crisis)beleid vorm te geven. Hierbij bouwen we op de inzichten uit ons empirisch onderzoek en op gesprekken met betrokkenen. Hoe kan Nederland toegroeien naar een meer zorgzame samenleving die veerkrachtig met toekomstige (gezondheids)crises kan omgaan?

Onze pagina op Zorgethiek

Doelen van het project:

Inzicht krijgen in de morele keuzes achter het coronacrisisbeleid van de overheid.

In kaart brengen hoe kwetsbare groepen en hun zorgnetwerk corona en het crisisbeleid hebben ervaren.

Begrijpen wat kwetsbaarheid betekent voor mensen die vaak als kwetsbaar worden gezien.

Ontwikkelen van een nieuw ethisch kader voor beleid rondom de zorg voor groepen in kwetsbare posities.

Geleerde lessen:

Kwetsbaarheid kent vele gezichten: Leer deze kennen.
Zorgzaam beleid vraagt om aandacht voor alle vormen van kwetsbaarheid, met name die kwetsbaarheden die gecreëerd of versterkt worden als (neven)effect van politieke besluitvorming. Door vermijdbare vormen van kwetsbaarheid tegen te gaan en probleemstapeling te voorkomen kan maatschappelijke veerkracht worden vergroot.

Welke behoeften zijn fundamenteel?
Achter noodzaak ligt een oordeel over welke behoeften fundamenteel zijn. De vraag welke behoeften als fundamenteel worden gezien is een cruciale politieke kwestie. In zorgzaam en inclusief beleid worden dergelijke behoeften niet van bovenaf bepaald, maar in samenspraak met degenen die het betreft vastgesteld. Bepaal op een democratische en inclusieve manier welke dit zijn. Alle burgers moeten op basis van gelijkwaardigheid deel kunnen nemen aan het politieke gesprek over hoe de overheid op welke behoeften een antwoord moet bieden, zowel binnen als buiten crisistijd.

Verantwoordelijkheid vul je samen in.
Verantwoordelijkheid is een antwoord op de fundamentele menselijke behoeften die we bij onszelf en bij anderen tegenkomen. Verantwoordelijkheid ontvouwt zich in een netwerk van relaties waarbinnen een beroep op ons wordt gedaan. Daarmee is verantwoordelijkheid altijd gedeeld. Mensen kunnen, binnen hun mogelijkheden eigen verantwoordelijkheid nemen, maar dat betekent niet dat mensen zelfredzaam zouden kunnen zijn. Mensen zijn immers altijd afhankelijk van de mate waarin medeburgers, instellingen en de overheid hun verantwoordelijkheid nemen.

Aandacht, solidariteit en actie zijn daarvoor cruciaal.
Voor het samen invullen van verantwoordelijkheid zijn aandacht, solidariteit en actie cruciaal. Aandacht is nodig om vast te stellen welke fundamentele behoeften om een respons vragen. Solidariteit beweegt ons om hulp te bieden. De erkenning van de hulpvraag en de motivatie om hieraan tegemoet te komen vragen vervolgens om concrete actie. De overheid draagt hierbij de eindverantwoordelijkheid om te garanderen dat benodigde ondersteuning en zorg wordt geboden. Verantwoordelijkheden kunnen evenwel doorgaans het beste op lagere (organisatie)niveaus worden ingevuld, omdat het hier vaak eenvoudiger is om aan te sluiten bij de behoeften en kwetsbaarheden die binnen specifieke situaties en contexten worden ervaren.

Zingeving is essentieel om betekenis te geven aan (samen)leven.
Faciliteer dit proces door ruimte voor ontmoeting, betekenisvolle dagbesteding en cultuur. Ruimte voor zingeving is essentieel voor het welbevinden van burgers. Sociale contacten en betekenisvolle activiteiten, waarmee duiding kan worden gegeven aan ervaringen, zijn juist ook in zware tijden cruciaal. Publieke en collectieve vormen van zingeving zijn daarbij essentieel om in onzekere tijden een leidraad te bieden bij het duiden van grote maatschappelijke veranderingen. Actief beleid is nodig om ervoor te zorgen dat mensen met verschillende capaciteiten en in verschillende maatschappelijke posities de kans hebben te ervaren dat zij ertoe doen en onderdeel uitmaken van de samenleving. Zingeving dient niet gezien te worden als een tegenhanger van (medische) gezondheid en welzijn, maar als een intrinsiek onderdeel hiervan.

Vertrouwen is niet vanzelfsprekend.
Neem vertrouwen in burgers en maatschappelijke partners als leidraad voor beleid. Vertrouwen draait om het geloof dat de ander betrouwbaar is. Dit is geen vanzelfsprekendheid en vergt onderhoud. Vertrouwen in de overheid hangt samen met de overtuiging dat de regering de capaciteit heeft om tegemoet te komen aan de behoeften en belangen van burgers, en dat ze daarbij integer handelt vanuit waarden die maatschappelijk van belang worden geacht. Daarbij is het belangrijk dat de perspectieven van alle burgers worden meegenomen in politieke afwegingen. Uitgaan van de betrouwbaarheid van burgers, zorginstellingen en andere partners is cruciaal om het vertrouwen tussen samenleving en overheid te herstellen. De overheid kan bovendien een bijdrage leveren aan maatschappelijk vertrouwen door rechtvaardige instituties en een levendige publiek domein te bevorderen.

Mogelijk gemaakt door:

Zorgzaam uit de crisis wordt uitgevoerd door de vakgroep Zorgethiek van de Universiteit voor Humanistiek. Partners zijn Dokters van de Wereld, Pharos, ’s Heeren Loo, Reliëf en PZNL. Het onderzoek wordt gefinancierd door ZonMw.

Nieuwsberichten Zorgzaam uit de Crisis