De lockdown: rust, samenwerking, leegte en eenzaamheid.
Enerzijds bracht de lockdown een aantal positieve ervaringen: mensen zonder een dak boven hun hoofd werden gehuisvestigd, mensen genoten van de rust en het wegvallen van verwachtingen van de buitenwereld, en sommigen vonden het prettig dat anderen een keer in hetzelfde schuitje zitten als zij en ook ervaren hoe het is om thuis te moeten blijven, minder sociaal contact te ervaren. Daarnaast was er een goede samenwerking, mede dankzij digitale media. Aan de andere kant bracht de lockdown vele negatieve ervaringen: sociale isolatie, eenzaamheid, perspectiefloosheid, verwarring, angst, het wegvallen van hulp/zorg, spanningen (bijv tussen mensen die dicht op elkaar leven en zo bestaande problemen verergerden), psychische klachten, ziekte, en sterfte.

Versoepeling is niet gelijk voor iedereen.
De periode van de versoepeling van de regels bracht vooral verwarring en (gevoelens van) ongelijkheid met zich mee. Waar tijdens de lockdown de meeste mensen thuis zaten, kwamen nu weer verschillen aan het licht: voor sommigen kwam het sociale leven weer op gang, terwijl (kwetsbare) ouderen thuisbleven, en de zorg en dagbesteding voor mensen met een psychische kwetsbaarheid of verstandelijke beperking nog niet of mondjesmaat op gang kwamen. Organisaties varen hierin hun eigen koers en waren soms strenger dan de overheid. De verschillende regels bleken niet altijd makkelijk met elkaar te rijmen en informatie was vaak gebaseerd op epidemiologische gegevens die mensen moeilijk naar de praktijk van alledag konden vertalen.

Digitale zorg: mogelijkheden en grenzen.
Doordat face-to-face contact moeilijk werd, ontwikkelden hulpverleners snel digitale manieren om contact te maken met hun cliënten. Naast efficiëntie in professioneel contact, signaleerden hulpverleners en cliënten ook de grenzen van digitalisering. Huisbezoek of face-to-face contact blijft noodzakelijk om bijv nieuwe cliënten te leren kennen, een vertrouwensrelatie op te bouwen, wanneer de veiligheid van een cliënt in het geding is, voor het onderzoeken van de thuissituatie, of om contact te maken met mensen met cognitieve problemen. Signaleren van problemen lukte digitaal maar deels. Lichamelijke zorg en huishoudelijke zorg waren niet of moeilijk digitaal te organiseren. Aanraking is een basale behoefte, en is ook niet digitaal te realiseren. Verder leek digitaal contact de ‘sociale ruis’ uit te sluiten, deze ruis bestaat uit de niet-doel- of inhoudsgerichte en vaak non-verbale onderdelen van sociaal contact, zowel met bekenden als met onbekenden. In combinatie met thuisblijven leidt dit tot een gevoel van monotonie in ervaringen.

Te eenzijdig beleid veroorzaakt onnodige angst.
Het overheidsbeleid tijdens de eerste COVID-19 golf was te eenzijdig gericht op veiligheid in de vorm van het voorkómen van besmetting en chaos op de IC’s. Voor kwetsbare groepen waren andere vormen van veiligheid ook pregnant aan de orde, andere doelen en waarden werden bedreigd. Denk hierbij aan huiselijk geweld, psychische gezondheid, en een tekortkoming van essentieel sociaal contact. De lockdown is voor sommigen te rigoreus geweest, en de angst te groot, ook omdat het lang duurde. Een paar weken is goed vol te houden en brachten zelfs rust en gevoelens van gelijkheid, de ongewisse voortuitzichten over hoe lang het zou duren brachten gevoelens van leegte, angst en gebrek aan perspectief. Ons advies: zet in op sociaal contact en zingeving. Aandacht voor kwetsbare sociale netwerken, de behoefte aan sociaal contact, en de kwaliteit van – en zin in het leven kunnen onnodige angst en (gezondheids)problemen voorkomen in het geval van een pandemie.