Deelproject 3: Gezondheid en emotioneel welbevinden

Maatschappelijke Dynamiek

Godfried Engbersen en Marianne van Bochove

De coronacrisis heeft grote gevolgen voor de gezondheid en het welbevinden van mensen. Vanzelfsprekend heeft het impact op degenen die direct getroffen zijn door het virus, maar de effecten worden veel breder gevoeld. In dit werkpakket beantwoorden wij de volgende onderzoeksvragen: wat zijn de gevolgen van COVID-19 voor gezondheidsgebruik en emotioneel welbevinden, en in hoeverre zijn deze gevolgen ongelijk verdeeld naar sociale klasse, leeftijd, gender, etniciteit, gezondheid en sociaal kapitaal? Welke handelingsstrategieën kunnen ontwikkeld worden voor en in samenwerking met professionals en lokale beleidsmakers om praktijken van zorgmijding terug te dringen en emotionele problemen te reduceren?

De analyses zijn gebaseerd op door ons verzamelde enquêtegegevens onder het vaste panel van onderzoeksbureau Kieskompas, aangevuld met extra respondenten in Rotterdam en Den Haag (N in Rotterdam = 1437; Den Haag = 1672; Nederland = 6601). De eerste meting van de studie De bedreigde stad laat zien dat de gevolgen groot zijn voor zorggebruik en zorgmijding en voor het sociaal-psychologisch welzijn van mensen. Ongeveer veertig procent van de ondervraagde Rotterdammers en Nederlanders gaf aan uit angst voor besmetting minder snel naar de huisarts te gaan of zorgverleners bij hen thuis te laten komen. Ongeveer een vijfde van de respondenten gaf aan niet de benodigde medische behandeling te kunnen ontvangen (Engbersen et al. 2020). Uit onderzoek is bekend dat zorgmijding onder ‘normale’ omstandigheden vooral voorkomt onder lage inkomensgroepen (Van Esch et al. 2015). De eerste meting ondersteunt deze bevinding. Met name Rotterdammers met beperkte financiële middelen, maar ook degenen met een slechte gezondheid, hebben tijdens de coronacrisis de neiging om zorg te mijden. Zij geven ook vaker aan dan andere groepen momenteel minder professionele zorg te ontvangen en benodigde medische behandelingen te missen. De (zelf)uitsluiting van zorg door kwetsbare groepen dient nader geanalyseerd te worden. Ook zullen beleidsstrategieën ontwikkeld worden in samenspraak met lokale beleidsmarkers en professionals om zorgmijding te verminderen. Daarbij besteden we speciale aandacht voor de mogelijkheden en beperkingen van telefonisch consult en digitale toepassingen zoals eHealth.

Ook de sociaal-psychologische gevolgen van de corona-uitbraak raken bepaalde groepen harder dan andere. Dreiging wordt vooral ervaren door ouderen, lager opgeleiden en mensen met een zwakke of slechte gezondheid. Gevoelens van angst en stress worden ook veel ervaren door jongeren en middengroepen. Gevoelens van machteloosheid komen ook vooral voor onder lager opgeleiden. Uit de kwalitatieve data op basis van de gestelde open vragen blijkt dat sommige respondenten zich erg somber voelen en meer last hebben van depressie. Nadere analyse is nodig om te onderzoeken hoe ervaren stress, angst en somberheid met elkaar samenhangen en of mensen met sociaal-psychologische problemen nu de formele en informele hulp ontvangen die zij nodig hebben. Ook zullen beleidsstrategieën worden ontwikkeld, met speciale aandacht voor het gemeentelijk niveau, om de veerkracht van mensen met geringe individuele coping te ondersteunen en bevorderen. Daartoe werken we samen met lokale beleidsmakers en professionals op het terrein  van de (geestelijke) gezondheidzorg en met Rotterdamse collega’s die verbonden zijn met Behavioural Insights Group Rotterdam (BIGR).